Το κίνημα στο Γουδί (1909)

Το 1909 η κατάσταση στην Ελλάδα σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στην γειτονική Τουρκία (επανάσταση Νεοτούρκων) δημιούργησε ένα κλίμα δυσαρέ...

Το 1909 η κατάσταση στην Ελλάδα σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στην γειτονική Τουρκία (επανάσταση Νεοτούρκων) δημιούργησε ένα κλίμα δυσαρέσκειας για την κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη ιδιαίτερα στον στρατό όπου με την  συμπεριφορά τους ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και οι πρίγκιπες χρησιμοποιούσαν τον στρατό σαν φέουδο τους.

Αξιωματικοί  και υπαξιωματικοί του στρατού μετά από συνεχείς συσκέψεις,από τον Οκτώβριο του 1908, κατέληξαν στην απόφαση να δημιουργήσουν τον "Στρατιωτικό σύνδεσμο" με τον Νικόλαο Ζορμπά να αναλαμβάνει,στις 13 Αυγούστου 1909, την αρχηγία του κινήματος.

Στο πρωτόκολλο του Στρατιωτικού Συνδέσμου που υπογράφηκε από δέκα κατώτερους αξιωματικούς από τους οποίους ξεχωρίζουν (ο Θ.Πάγκαλος, ο Χρήστος Χατζημιχάλης, ο Δημήτρης Καθινιώτης  και ο Κωνσταντίνος Σάρρος) υπήρχε ρητό άρθρο να αναλάβει την κυβέρνηση ο Ελ. Βενιζέλος

Κυριότερο αίτημα του "Στρατιωτικού Συνδέσμου" ήταν να ψηφιστούν οι απαραίτητοι για την ανασυγκρότηση του στρατού νόμοι και να δοθεί άμεση προτεραιότητα στις δαπάνες για την στρατιωτική προετοιμασία της χώρας.

Η απήχηση στην λαϊκή μάζα ήταν μεγάλη ιδιαίτερα λόγω των εθνικών αδιεξόδων στην Μακεδονία και στην Κρήτη και την αδυναμία της κυβέρνησης να απαντήσει στις Τουρκικές απειλές για πολεμικές ενέργειες εναντίον της χώρας μας.

Το βράδυ της 14ης προς 15ης Αυγούστου τα μέλη του "Συνδέσμου" (400 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί και περίπου 2500 οπλίτες) συγκεντρώθηκαν στο στρατόπεδο στο Γουδί όπου είχαν μεταφερθεί τουφέκια και φυσίγγια για τον εξοπλισμό των στασιαστών.

Η αντίδραση της κυβέρνησης Ράλλη να καταστείλει το κίνημα δεν ήταν σοβαρή αφού η διαταγή σε άγημα με 400 ναύτες  να μεταβούν από το Κερατσίνι προς τον Υμηττό έπεσε στο κενό διότι ο επικεφαλής του αγήματος Ιωάννης Δαμιανός αυτομόλησε προς την πλευρά των κινηματιών οι οποίοι από την πλευρά τους  κατέλαβαν άμεσα το Πανεπιστήμιο και άλλα δημόσια καταστήματα της πρωτεύουσας.

Χωρίς να προτείνει συγκεκριμένα μέτρα, ο Σύνδεσμος εξέφραζε τον «πόθο» του όπως «ο σχεδόν πενόμενος Ελληνικός λαός ν΄ ανακουφισθή εκ των επαχθών φόρων, ους ήδη καταβάλλει και οίτινες ασπλάχνως κατασπαταλώνται προς διατήρησιν πολυτελών και περιττών υπηρεσιών και υπαλλήλων, χάριν της απαισίας συναλλαγής». Δηλωνόταν εξάλλου κατηγορηματικά ότι στόχος δεν ήταν το πολίτευμα και ο βασιλιάς, «ούτινος το πρόσωπον είναι ιερόν», ούτε η εγκαθίδρυση στρατιωτικής δικτατορίας.

Ο Ζορμπάς κοινοποίησε τα αιτήματα του "Συνδέσμου" στην κυβέρνηση αλλά ο πρωθυπουργός Δημ. Ράλλης τα απέρριψε και σχεδόν ταυτόχρονα παραιτήθηκε.

Μετά την παραίτηση του Ράλλη πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης (παλαιός δηλιγιαννικός), που αποδέχεται τους όρους των κινηματιών. Παράλληλα, γίνεται εμφανής η αποδοχή του κινήματος από ευρύτερα λαϊκά στρώματα (ιδίως με το μεγάλο συλλαλητήριο της 14ης Σεπτεμβρίου). Κατά τους μήνες που ακολουθούν, η πολιτική ζωή βασίζεται σε εύθραυστες ισορροπίες, με πάντοτε εμφανείς τους κινδύνους της εκτροπής, είτε προς την εμφύλια αναμέτρηση, είτε προς την επιβολή στρατιωτικού καθεστώτος.

Ο δεύτερος κίνδυνος γίνεται ιδιαίτερα αισθητός με το κίνημα του υποπλοιάρχου Κωνσταντίνου Τυπάλδου (ενός ακραίου στελέχους του «Στρατιωτικού Συνδέσμου»), το οποίο όμως εξουδετερώνεται (16 Οκτωβρίου). Μεταξύ Οκτωβρίου – Δεκεμβρίου του 1909 -και ενώ συνεχίζονται οι πιέσεις των στρατιωτικών για μεταρρυθμίσεις- γίνεται κοινή συνείδηση η ανάγκη για ομαλή διέξοδο από τη μεγάλη πολιτική κρίση. Κατά την κρίσιμη αυτή στιγμή, καταλυτικό ρόλο θα διαδραματίσει ο επαναστάτης του Θερίσου Ελευθέριος Βενιζέλος (φιλικά διακείμενος προς το Στρατιωτικό Σύνδεσμο), ο οποίος φθάνει στον Πειραιά στις 28 Δεκεμβρίου και κατορθώνει να συμβιβάσει τις δυο πλευρές.

Με τη μεσολάβηση του αυτή, τερματίζεται ουσιαστικά η ζωή του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» και ανοίγει μια νέα σελίδα στην πολιτική ζωή της χώρας. Λίγους μήνες αργότερα ο Βενιζέλος θα ιδρύσει το «Κόμμα φιλελευθέρων» και τον Οκτώβριο του 1910 θα σχηματίσει την πρώτη του κυβέρνηση. Το κίνημα του 1909 άνοιξε το δρόμο για ουσιώδεις πολιτικές αλλαγές στην Ελλάδα, επικρίθηκε όμως και για έλλειψη ριζοσπαστικότητας. Από άλλη άποψη, αποτέλεσε και τη δυσάρεστη απαρχή παρεμβάσεων του στρατού στην πολιτική ζωή.